โภชนาการสมวัยสำหรับเด็กปฐมวัย
รากฐานสำคัญของการเติบโตและพัฒนาการที่สมบูรณ์
ทำไม “โภชนาการ” ถึงสำคัญต่อเด็กปฐมวัย?
ช่วงปฐมวัย (อายุ 1–5 ปี) ถือเป็น “ช่วงทองของชีวิต” ที่สมอง ร่างกาย
และอารมณ์ของเด็กกำลังเติบโตอย่างรวดเร็ว การได้รับอาหารที่ถูกต้อง
และเพียงพอในช่วงนี้ จะเป็นรากฐานสำคัญต่อสุขภาพและการเรียนรู้ในอนาคต

หากเด็กได้รับสารอาหารไม่ครบถ้วน อาจเกิดภาวะ พัฒนาการล่าช้า ทั้งด้านร่างกาย
อารมณ์ สังคม และสติปัญญา
ดังนั้น พ่อแม่ควรใส่ใจ “อาหารแต่ละมื้อ” ของลูกให้ครบและเหมาะกับวัย

สารอาหารที่จำเป็นสำหรับเด็กปฐมวัย
โปรตีน
ช่วยเสริมการเจริญเติบโตของกล้ามเนื้อ อวัยวะ และสมอง

ไขมันชนิดดี (DHA, Omega-3)
ส่งเสริมพัฒนาการสมอง ระบบประสาท และการเรียนรู้

วิตามินและแร่ธาตุ
โดยเฉพาะวิตามิน A, C, D, ธาตุเหล็ก และแคลเซียม
ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน สร้างกระดูก และฟันให้แข็งแรง

หลักโภชนาการสมวัยที่พ่อแม่ควรรู้
1. อาหารครบ 5 หมู่และหลากหลาย
เด็กควรได้รับสารอาหารครบถ้วนในแต่ละวัน โดยมีสัดส่วนที่เหมาะสม:

คาร์โบไฮเดรต (55–60%) เช่น ข้าว ขนมปัง ธัญพืช

โปรตีน (10–15%) เช่น เนื้อสัตว์ ไข่ ถั่ว

ไขมันดี (25–30%) เช่น ปลา ไข่ นม

ผักและผลไม้หลากสี เพื่อเพิ่มวิตามิน แร่ธาตุ และใยอาหาร

2. ปริมาณอาหารที่เหมาะสมตามวัย
อายุ 1–2 ปี:

อาหารหลัก 3 มื้อ

อาหารว่าง 2 ครั้ง/วัน

อายุ 3–5 ปี:

อาหารหลัก 3 มื้อ

อาหารว่าง 1–2 ครั้ง/วัน

? ตัวอย่างอาหารว่างดีต่อสุขภาพ:
นมจืด, โยเกิร์ตรสธรรมชาติ, ผลไม้สด, ธัญพืชอบกรอบ, มันเทศต้ม

3. หลีกเลี่ยงอาหารที่ไม่มีประโยชน์
อาหารที่มีน้ำตาลสูง: น้ำหวาน น้ำอัดลม ขนมหวาน
อาหารที่มีโซเดียมสูง: ขนมกรุบกรอบ อาหารแปรรูป
อาหารที่มีไขมันอิ่มตัวสูง: ฟาสต์ฟู้ด ไอศกรีม

การลดอาหารเหล่านี้ จะช่วยให้เด็กไม่ติดรสหวานและรักษาสมดุลของร่างกายได้ดีขึ้น

เทคนิคสร้างนิสัยการกินที่ดีให้ลูก
1. สร้างบรรยากาศมื้ออาหารให้สนุก
เปิดเพลงเบา ๆ หรือพูดคุยอย่างอารมณ์ดีระหว่างมื้ออาหาร

2. ให้เด็กมีส่วนร่วมในการเตรียมอาหาร
เช่น ช่วยคนซุป ตักข้าว หรือจัดจาน จะทำให้รู้สึกภูมิใจในอาหารที่ตัวเองทำ

3. ไม่บังคับหรือข่มขู่
ใช้คำพูดให้กำลังใจแทน เช่น “หนูลองชิมดูนิดนึงนะ แม่อยากรู้ว่ารสชาติเป็นยังไง”

4. จัดอาหารให้น่าทาน
ใช้ภาชนะลายน่ารัก เพิ่มสีสันด้วยผักผลไม้สด

5. ใช้เกมหรือนิทานช่วยจูงใจ
เช่น เล่าเรื่อง “ผักโขมที่ทำให้พี่กล้ามโต” หรือ “กล้วยพลังสมอง” เพื่อให้เด็กอยากลองกิน

6. อดทนและให้โอกาสลูกลองซ้ำ ๆ
เด็กอาจต้องลองอาหารใหม่ถึง 10 ครั้งกว่าจะยอมกินได้ อย่าท้อไปก่อนนะครับ ?

เมนูอาหารสมวัยสำหรับเด็กปฐมวัย
มื้อเช้า:
ข้าวต้มปลากะพง + ผักต้ม + กล้วยน้ำว้า

มื้อกลางวัน:
ข้าวสวย + แกงจืดเต้าหู้ไข่ + ปลาอบ + ส้ม

มื้อเย็น:
ข้าวสวย + ไข่ตุ๋น + ซุปผักโขม + แตงโมฉ่ำน้ำ

อาหารว่าง:
โยเกิร์ตรสธรรมชาติผลไม้ / ขนมปังโฮลวีต / ข้าวโพดต้ม

เครื่องดื่มที่เหมาะสำหรับเด็ก
นมจืด 2–3 แก้วต่อวัน

น้ำสะอาด เป็นหลัก

น้ำผลไม้คั้นสด ไม่เกิน ½ แก้วเล็กต่อวัน (ไม่เติมน้ำตาล)

การติดตามพัฒนาการและโภชนาการ
ควรติดตาม น้ำหนักและส่วนสูงของเด็กทุก 3 เดือน
พร้อมเปรียบเทียบกับกราฟการเจริญเติบโตของ กรมอนามัย เพื่อประเมินว่าพัฒนาการ
อยู่ในเกณฑ์ปกติหรือไม่

หากพบว่าน้ำหนักหรือส่วนสูงต่ำกว่าเกณฑ์ ควรปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการเด็กทันที

แหล่งข้อมูลอ้างอิง
Department of Health (2019). Nutrition Guidelines for Young Children.

UNICEF Thailand (2019). Guidelines on Nutrition and Hygiene for Early Childhood Development Centers.

Ministry of Public Health (2021). Growth Monitoring and Assessment Guidelines