ในหนังสือ'พระเครื่องสกุลลำพูน' ชุด'นพคุณ' พ.ศ.๒๕๑๖ อาจารย์เชียร ธีระศานต์เขียนว่า การดูใบโพธิ์ช่วยในการดูพระรอด ๕๐ เปอร์เซ็นต์ (ถ้าวันนี้และในอนาคตไม่มีรูปชัดๆหลายๆรูปจะศึกษาพระรอดอย่างไร?) พระนางพญา พิมพ์สังฆาฏิ วัดนางพญา พระสังฆาฏิเด่นแต่ไม่ใหญ่และหนามากเช่นพระนางพญาบางกรุ ช่วงปลายพระกรรณล่างขวาที่จดกับพระอังสา (บ่า) จะเห็นเป็นสองเส้นคือพระกรรณเส้นหนึ่ง อีกเส้นหนึ่งเป็นไรพระศก น้อยองค์ที่ยังคงสภาพให้เห็นสองเส้น พระสมเด็จฯพิมพ์ใหญ่ เก่าเก็บและเก็บอย่างมิดชิดทำให้ดูบริสุทธิ์และสะอาดมากที่สุดองค์หนึ่ง (เป็นเรื่องดีใจที่ได้เห็น เพราะมีพระลักษณะอย่างนี้น้อยมาก) รูปพระสมเด็จฯพิมพ์ใหญ่แม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ'เบญจภาคี' เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๕๕ เล่ม เล็กปกอ่อนหน้า ๖๙ พระสมเด็จฯพิมพ์ทรงเจดีย์ ด้านหลังเห็นรอยกาบหมากในแนวขวางรางๆ รูปพระสมเด็จฯพิมพ์ทรงเจดีย์แม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ'เบญจภาคี' เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๑๖๑ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๑๗๕ ------- Tip สำหรับผู้เริ่มศึกษาและแสวงหาพระสมเด็จฯ --- "ปฐมเหตุในการทำพระสมเด็จฯปลอม" --- ในหนังสือ'พระสมเด็จฯ'(พิมพ์ครั้งแรกพ.ศ.๒๔๙๕)เขียนว่า --- หลังจากเจ้าพระคุณสมเด็จฯสิ้น ในปีรุ่งขึ้นได้เกิดอหิวาตกโรคระบาดขึ้นอย่างแพร่หลาย มีชาวบ้านอาราธนาพระสมเด็จฯทำน้ำมนต์ดื่ม หายจากโรคได้อย่างศักสิทธิ์ จนเป็นที่เลื่องลือกันอย่างกว้างขวาง มีชาวบ้านต่างถิ่นหลายท้องที่ พากันมาวัดระฆังฯ เพื่อประสงค์จะแสวงหาพระสมเด็จฯ เฉพาะบริเวณท่าน้ำหน้าวัด ก็จะเต็มไปด้วยเรือของพวกชาวบ้าน ซึ่งมาจอดกันแน่นชิดกันเป็นแพ --- สาระสำคัญที่สรุปได้ ก็คือ พระสมเด็จฯได้หมดไปจากวัดระฆังฯ เมื่อประมาณปีพ.ศ.๒๔๑๖ คือหลังจากเจ้าพระคุณสมเด็จ (โต) สิ้นแล้วเพียงปีเดียว แต่มีพระผู้ใหญ่หรือพระเก่าๆในวัดเก็บรักษาไว้เป็นสมบัติส่วนตัวบ้าง และก็หมดไปในระยะหลัง สมัยที่พระราชธรรมภาณี บวชใหม่ ก็ยังมีบุคคลต่างพากันมาแสวงหาพระสมเด็จฯที่วัดระฆังฯเสมอ ที่สำคัญประการหนึ่ง คือ พระสมเด็จฯปลอมได้เกิดเป็นครั้งแรก ในปีที่เจ้าพระคุณฯสิ้นนั้นเอง ----- หมายเหตุและข้อสังเกต :- ๑)รายละเอียดประวัติการทำพระสมเด็จฯปลอมมีอยู่ในหนังสือฯ ๒)พระราชธรรมภาณี (ลมูล สุตาคโม) อุปสมบทพ.ศ.๒๔๖๙ ได้เป็นเจ้าอาวาสวัดระฆังฯในระหว่างพ.ศ.๒๕๑๕ - ๒๕๓๐ และได้รับเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระเทพญาณเวที ในช่วงเวลาที่เป็นเจ้าอาวาสวัดระฆังฯนั้นได้มีการสร้างพระสมเด็จรุ่น ๑๐๐ ปีและรุ่น ๑๐๘ ปี ๓)พระธรรมถาวร ศิษย์ใกล้ชิดของเจ้าพระคุณสมเด็จ (โต) ซึ่งได้ช่วยในการสร้างพระสมเด็จฯ ต่อมาได้เป็นเจ้าอาวาสวัดระฆังฯ มรณภาพในพ.ศ.๒๔๗๗ พระราชธรรมภาณีทันได้เห็นพระธรรมถาวรและได้เล่าถึงเรื่องพระสมด็จฯที่ได้ฟังจากพระธรรมถาวรหลายเรื่อง ๔)ไม่มีประวัติการการสร้างพระเครื่องชนิดใด(รวมทั้งประเภทเกิดทัน)ที่มีรายละเอียดและกว้างขวางเท่าพระสมเด็จวัดระฆังฯ มีเรื่องเล่าและเรื่องสัมภาษณ์ถูกบันทึกไว้เป็นจำนวนมาก เรื่องนี้ทำให้คิดได้ว่า ถึงจะเกิดไม่ทันแต่ก็มีผู้เล่าซึ่งอยู่ในเหตุการณ์เล่าสืบต่อกันมาเป็นทอดๆหลายรุ่น เรื่องที่พระภิกษุของวัดระฆังฯเล่าย่อมมีความน่าเชื่อถือ ๕)พระราชธรรมภาณีและตรียัมปวายเป็นคนร่วมยุคสมัยเดียวกัน ๖)ตรียัมปวายพิมพ์หนังสือ'พระสมเด็จฯ'ก่อนที่พระราชธรรมภาณีจะเป็นเจ้าอาวาสวัดระฆังฯ ๒๐ ปี ๗)พระสมเด็จทันยุคมีทั้งพระแท้และพระไม่แท้ (ต้องมีการตรวจสอบอย่างละเอียดถึงจะแยกพระแท้พระไม่แท้อย่างน่าเชื่อถือได้ พระจะแท้ต้องมีเหตุผล พระจะไม่แท้ก็ต้องมีเหตุผลเหมือนกัน)-------------------------------------------------- เมื่ออยากได้ เริ่มศึกษาและแสวงหาพระสมเด็จในปัจจุบันจะพบพระสมเด็จ ๒ พวกคือ (๑)พระสมเด็จที่มีการดูและตรวจสอบเรื่องพิมพ์ (๒)พระสมเด็จที่ไม่ดูพิมพ์ ไม่มีข้อมูลรายละเอียดเรื่องพิมพ์ ไม่ต้องคำนึงถึงเรื่อง 'ถูกพิมพ์' หรือ 'ผิดพิมพ์' พระสมเด็จทั้งสองพวกนี้จะพบได้ทุกหนทุกแห่ง ในสื่อทุกชนิดและการประกวดพระสมเด็จทุกที่ ต้องหาวิธีแยกว่าเป็นพระพวกใด ซึ่งต้องอาศัยข้อเขียน คำบรรยายและรูปภาพเป็นหลัก รวมทั้งการนำเสนอที่มีมาอย่างต่อเนื่องในคลิปและเพจ การแยกว่าเป็นพระสมเด็จพวกใดคือปัจจัยหนึ่งที่ใช้กำหนดหรือเลือกอนาคตของตนเองว่าจะเดินทางไปในเส้นทางใดในเรื่องพระสมเด็จ ต้องการแขวนพระสมเด็จพวกใดแบบใด นอกจากนี้ต้องหาข้อมูลความแตกต่างของพระทั้งสองพวกคือ ก)วิธีพิจารณา ข)ความนิยมและราคา ค)สถานะ หมายถึงจำนวนพระที่จะหาได้(หาซื้อ)น้อยลง หรือมากขึ้นเช่นมีพระหน้าใหม่ปรากฏในสื่อออนไลน์มากกว่าวันละสิบองค์ทุกวัน ง)ปัจจัยที่สำคัญอย่างหนึ่งที่ทำให้พระมีค่านิยมสูงคือเป็นพระที่ถูกจัดให้อยู่ในชุดเบญจภาคี เป็นพระสมเด็จพวกใดแบบใด? ---------- ถ้าต้องการพระที่ได้รับความนิยมมาก มีค่านิยมสูงแต่มีจำนวนน้อยลงและหาได้ยากขึ้นเรื่อยๆ ควรเร่งศึกษา ทุ่มเทเวลาและเอาจริงเอาจัง ความรู้ความชำนาญจะเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ มีความพร้อม(เท่าที่จะทำได้ ณ เวลานั้น)เพื่อหาแข่งกับคนอื่น พระสมเด็จฯแท้ปรากฏในตลาดพระเสมอไม่วันใดก็วันหนึ่ง(เรื่องนี้จริงร้อยเปอร์เซ็นต์) คนรอโอกาสแต่โอกาสไม่หยุดรอคน เหมือนรถเมล์จอดป้ายแล้ววิ่งต่อ ถ้าไม่ขึ้นหรือพลาดก็ต้องรอเที่ยวหลัง