รูปพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์พระประธาน (พิมพ์ใหญ่) แม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ"เบญจภาคี" เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๕๙ ๗๙ ๔๗ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๗๓ ๙๓ ๖๑ ------ Tip สำหรับผู้เริ่มศึกษาพระสมเด็จฯ ------ ปัญหาเรื่องพิมพ์ทรงพิเศษ ------- (จากหนังสือพระสมเด็จฯ ของตรียัมปวาย) -- (๑) พระเทพญาณเวที (ลมูล) "สุตาคโม" เจ้าอาวาสวัดระฆัง เล่าว่า พระธรรมถาวร เคยกล่าวกับท่านว่า ครั้งแรกทีเดียวนั้น เจ้าพระคุณสมเด็จฯสร้างพระสมเด็จฯแบบหลังเบี้ยขึ้นก่อนเป็นปฐม ต่อมาจึงเป็นแบบกรอบสี่เหลี่ยม เนื้อผงเช่นเดียวกัน ต่อจากนั้นท่านดัดแปลงสร้างเป็น เนื้อดินเผา กรอบสี่เหลี่ยม แล้วเอาไปถวายเจ้านายในวังต่างๆ และบรรดาพระราชวงศ์ได้แนะนำท่านว่า พระเหล่านั้นทั้งแบบและเนื้อไม่งดงาม สู้เนื้อผงแบบกรอบสี่เหลี่ยมไม่ได้ ดังนั้น ต่อมาท่านจึงไม่สร้างแบบสี่เหลี่ยมเนื้อดินเผาอีก นอกจากนั้น ท่านยังสร้างสี่เหลี่ยม เนื้อตะกั่วถ้ำชา อีกแต่ชาวบ้านไม่นิยมเหมือนเนื้อผง จึงเป็นเหตุให้ท่านเลิกสร้างพระเนื้อแปลกทั้งสองชนิดนี้อีกต่อไป -- (๒) พระอาจารย์ขวัญ "วิสิฏโฐ" วัดระฆังฯ ศิษย์ พระธรรมถาวร กล่าวว่า เจ้าคุณอาจารย์เคยเล่าให้ฟังว่า "นอกจากแบบสี่เหลี่ยมพิมพ์ต่างๆซึ่งได้สร้างในระยะหลังแล้ว ในสมัยเริ่มแรกของการสร้งพระสมเด็จฯนั้น เจ้าพระคุณสมเด็จฯยังไม่ได้ดำริว่าจะสร้างพระขึ้นเป็นแบบอย่างของท่านโดยเฉพาะ ดังนั้น ท่านจึงได้ถ่ายทอดแบบพิมพ์ของพระเครื่องฯโบราณ ที่มีชื่อเสียงกิตติคุณในยุคก่อนๆมาเป็นแบบอย่าง เช่น แบบพระขุนแผน แบบพระนางพญา แบบพระกำแพงเม็ดขนุนทุ่งเศรษฐี ฯลฯ เป็นต้น --- นอกจากนั้นใครๆ ก็พากันออกแบบต่างๆมาถวายเจ้าพระคุณสมเด็จฯเป็นอันมาก เช่น แบบใบโพธิ์ แบบหลังเบี้ย แบบหลังไข่ผ่า และแบบจุฬามณี (รูปพระเกศธาตุเจดีย์ มีม่านแหวก ไม่มีองค์พระ ) ฯลฯ เป็นต้น ซึ่งแบบแปลกๆดั้งเดิมเหล่านี้ เมื่อรวมกันแล้วมีประมาณ ๗๓ แบบ" ----- สรุปได้ความว่า พระสมเด็จฯพิมพ์ทรงพิเศษ (นอกมาตรฐาน) นั้นตามประวัติที่นำมาแสดงนี้ก็กล่าวว่ามีอยู่ แต่เป็นจำนวนน้อย ชำรุดแตกหักเสียในระยะเริ่มต้นการสร้าง นอกจากนั้นเป็นการสร้างในกรณีพิเศษ เช่น แบบของวังหน้า เป็นต้น จึงเป็นพระที่ไม่เป็นที่คุ้นเคยแพร่หลายแก่นักพระเครื่องทั่วไป ทั้งหาหลักเกณฑ์การพิจารณาที่แน่นอนไม่ได้ เพราะนิยมเชื่อถือกันเฉพาะในกลุ่มบุคคลจำกัด ซึ่งได้รับการสืบต่อโดยตรงมาเท่านั้น ไม่แพร่หลายเป็นสากลนิยมเหมือนเช่น พิมพ์ทรงหลวงวิจารณ์เจียรนัย จึงไม่อาจยอมรับเข้าในหลักการพิจารณาทางทรรศนียะ (การดู ที่ตาเห็นได้) ได้ เช่นเดียวกับจำพวกเนื้อพิเศษ --------------------- ข้อสังเกตและคิดเห็นเพิ่มเติม (๑)ตั้งแต่โบราณมีพระเครื่องบางชนิดที่มีชื่อเสียงกิตติคุณ คนไทยมีการเสาะแสวงหาพระเครื่องและพึ่งพุทธคุณมานานแล้ว ถีงจะไม่แลกด้วยเงินก็ต้องแลกด้วยอย่างอื่น สำหรับพระที่มีชื่อเสียงคงมีค่านิยมสูงกว่าพระทั่วไป --- กิตติคุณ แปลว่า เกียรติที่เลื่องลือ --- (๒) พระสมเด็จพิมพ์ทรงพิเศษ (นอกมาตรฐาน) มีปัญหาสำคัญคือ หาหลักเกณฑ์การพิจารณาที่แน่นอนไม่ได้ ตั้งแต่ไหนแต่ไรจนถึงปัจจุบัน ไม่มีใครรู้จักรูปร่าง พิมพ์ทรงและขนาดที่แท้จริงของพระพิมพ์พิเศษเหล่านี้ พระที่พอจะหาได้และมีหลักเกณฑ์การพิจารณา (อย่างน้อยก็มีรูปภาพ) คือพระสายวัดระฆัง เช่น พระของหลวงปู่ภู ซึ่งเป็นศิษย์ใกล้ชิดรูปหนึ่งของสมเด็จพระพุฒาจารย์ ---------------------------------------------------------- ประสบการณ์ครั้งหนึ่งในการดูพระเนื้อปูนที่ไม่เคยศีกษามาก่อน --- กลางปีที่แล้วมีเซียนพระคนหนึ่งยื่นพระรูปสี่เหลี่ยมเนื้อปูนให้ดูองค์หนึ่ง เขาไม่พูดอะไร พระพิมพ์นี้ไม่เคยเห็นมาก่อน เมื่อดูปูนและผิวแล้วคล้ายของพระวัดระฆัง แต่มีมวลสารอย่างหนึ่งที่ไม่ใช่ (สีแดงอ่อนออกส้มเล็กน้อย) ปูนแห้งมากแต่ไม่เท่าของวัดระฆัง หย่อนกว่าเล็กน้อย ในใจคิดว่าลึกมาก เป็นพระของคนอีกรุ่นหนึ่งถัดจากสมเด็จพระพุฒาจารย์ คือเป็นคนรุ่นที่ติดกันเลย เมื่อดูแล้วพูดคำเดียวว่าเก่า เจ้าของพระยิ้ม ท่าทางดีใจและพูดว่า พระพิมพ์นี้เป็นพระของหลวงปู่ภู ถ้าไม่เก่าคือเก๊เลย (นึกไม่ถึงว่า การดูความแห้งของปูนและลักษณะของผิว จะกะอายุได้ขนาดนี้) ----- พระหลวงปู่ภูมีปูน ผิวและความแห้งใกล้กับพระวัดระฆัง (เฉียดๆ) ถ้ามีอยู่แล้วถือเป็นแบบอย่างได้