พระนางพญาพิมพ์เทวดาเป็นพิมพ์ที่พบเห็นน้อย พระสมเด็จวัดระฆังฯพิมพ์ใหญ่ ลงรักและรักหลุดออกเอง น้ำมันในยางรักทำให้ปูนดูฉ่ำ แม่พิมพ์นี้พระอังสา (บ่า) ค่อนข้างตรง ฐานล่างใหญ่ เส้นซุ้มด้านขวาเอนมาก(เมื่อเทียบกับแม่พิมพ์อื่นๆ) รูปพระพิมพ์ใหญ่แม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ'เบญจภาคี' เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๕๓ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๖๗ พระสมเด็จวัดระฆังฯพิมพ์ทรงเจดีย์ ผิวผุเปื่อยหลุดออกเกือบทั้งหมด ส่วนที่ผิวหลุดออกดูขรุขระ ไม่เรียบ บนพระพักตร์และพระอุระ (อก) มีผิวเดิมเหลืออยู่ ค่อนข้างเรียบ ด้านหลังจุดที่มีสีน้ำตาลออกส้มคือผิวเดิม รูปพระพิมพ์ทรงเจดีย์แม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ'เบญจภาคี' เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๑๔๓ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๑๕๗ -------- Tip สำหรับผู้เริ่มศึกษาและแสวงหาพระสมเด็จฯ -----"สิ่งของที่ทำด้วยมือ(handmade)ไม่มีมาตรฐาน" ----- สมัยนี้ซึ่งมีความก้าวหน้าทางวิทยาการทุกสาขากว่าสมัยที่สร้างพระสมเด็จฯมาก (พ.ศ.๒๔๐๙ - ๒๔๑๕) แต่ถ้ามองรอบตัวและทั่วทุกหนทุกแห่ง ไม่มีสิ่งของที่ทำด้วยมือชนิดใดที่มีมาตรฐาน เพราะ (๑)ไม่มีความจำเป็นต้องมี (๒)ถ้ามีการกำหนดมาตรฐานและค่าวัดต่างๆ จะไม่สามารถผลิตด้วยมือให้ได้มาตรฐาน ตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ก่อนการผลิตได้เหมือนกันทุกชิ้นงาน ต่างจากการผลิตด้วยเครื่องจักรเครื่องมือ ลักษณะบางประการที่ทำให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่างการสร้างพระสมเด็จฯด้วยมือ กับการผลิตสิ่งของด้วยเครื่องจักรเครื่องมือ ซึ่งมีการกำหนดมาตรฐานของสิ่งของที่จะผลิต และสามารถควบคุมขนาดและคุณภาพของชิ้นงาน --- (ก)โดยทั่วไปมาตรฐานมีองค์ประกอบหลักสองอย่างคือ ๑.คุณลักษณะ เช่น รูปร่าง ขนาด ชนิดของวัสดุ ๒.คุณสมบัติเฉพาะ (specification) เป็นค่าที่กำหนดขึ้นสำหรับวัดในแต่ละขั้นตอนของการผลิต และหลังจากผลิตเสร็จแล้ว (ข)มาตรฐานไม่ใช่ความลับของใคร กลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง มาตรฐานต้องมีการบันทึกหรือพิมพ์ เมื่อหลายสิบปีก่อนมีการพิมพ์ มอก. ของสินค้าชนิดต่างๆแจกหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เป็นหนังสือเล่มบางๆมีขนาดประมาณพ็อกเก็ตบุ๊ค (ค)มาตรฐานไม่ใช่สิ่งที่ทำขึ้นมาเพื่อใช้เฉพาะส่วนตัวหรือหน่วยงาน แต่ทุกคนสามารถนำไปใช้ได้ เป็นเรื่องระดับชาติหรือโลก (ง)จุดประสงค์ของการกำหนดมาตรฐานก่อนการผลิตคือ เพื่อให้ได้สินค้าที่มีคุณภาพ สิ่งของที่มีหรือได้มาตรฐานไม่ใช่สิ่งที่แสดงว่าเป็นสินค้าของแท้ แต่แสดงว่าเป็นสินค้าที่มีคุณภาพตามเกณฑ์ที่กำหนดไว้ก่อนการผลิต -------- ในการสร้างพระสมเด็จฯซึ่งทำด้วยมือมีสภาพการณ์ต่างๆคือ (๑)ส่วนผสมของปูนไม่แน่นอนเหมือนกันทุกๆครั้งที่ผสม เพราะเป็นการตวง กะด้วยตา และการหยิบส่วนประกอบเล็กๆลงไปผสม เช่นมวลสาร ซึ่งแต่ละครั้งอาจไม่เท่ากัน (๒)พระสมเด็จฯมีการสร้างเป็นเวลา ๖ ปี คาดว่ามีการปรับปรุงส่วนผสมหลายครั้ง เพื่อให้พระไม่มีการปริหรือร้าว ครั้งสุดท้ายคงเป็นเนื้อเกสรดอกไม้ ซึ่งมีมวลสารส่วนใหญ่เล็กละเอียดเป็นจุลธุลี รอยปริแยกมีน้อยมาก ไม่แตกลายสังกะโลก แม้มีการลงรักก็ไม่เกิดการแตกลายงา (๓)การจัดหาวัสดุส่วนผสมในแต่ละงวดหรือปี อาจหาได้จำนวนชนิดและปริมาณไม่เท่ากัน ตามแต่ทางวัดจะหาได้ เป็นการทำเพื่อแจกจ่าย ไม่มีเรื่องพุทธพาณิชย์ ------- แต่ไม่ว่าส่วนประกอบทางเนื้อในพระแต่ละองค์ไม่แน่นอนคงที่ อาจต่างกันบ้าง มีเพียงสิ่งเดียวที่มีลักษณะถูกล๊อค หรือตรึงให้อยู่คงที่ตายตัว คือรูปร่างลักษณะที่เกิดจากแม่พิมพ์ ซึ่งเรียกว่า "พิมพ์" พระสมเด็จฯที่สร้างจากแม่พิมพ์อันเดียวกันจะเหมือนกัน แต่ส่วนผสมของปูนจะต่างกันบ้าง เช่น ชนิด ขนาดและปริมาณของมวลสาร ปูนเหลวหรือหมาดซึ่งส่งผลให้เห็นเมื่อแห้งแล้ว ส่วนผสมที่ต่างกันยังทำให้เกิดสีต่างๆ ปูนมีความแกร่งหรือนุ่ม ------ และสิ่งที่แฝงอยู่ในแม่พิมพ์แต่ละอันคือศิลปการออกแบบและฝีมือความประณีตในการแกะทำแม่พิมพ์ เรื่องนี้ทำให้สามาถพิจารณาแม่พิมพ์ที่ไม่เคยพบเห็นมาก่อน แต่มีศิลปเดียวกันกับพระองค์แท้องค์จริงหรือรูปภาพที่ได้พบเห็นคุ้นเคยอยู่แล้ว ----------- มาถึงเวลานี้ มองไม่เห็นหนทางที่จะเอาสิ่ง ลักษณะ หรือเรื่องที่ไม่มีความแน่นอนคงที่ ซึ่งปรากฏในพระเพียงบางองค์ (ไม่ใช่ทุกองค์ - มีบ้างไม่มีบ้าง) ไปใช้พิจารณาตัดสินความเป็นพระแท้ เป็นเพียงองค์ประกอบหนึ่งในการพิจารณา เพื่อทราบว่ามีความเป็นไปได้ที่จะเป็นพระแท้ หรือไม่ได้ ----------- เมื่อสร้างจากแม่พิมพ์ของจริงดั้งเดิมอันเดียวกัน พระทุกองค์จะแท้เหมือนกันทั้งหมด ส่วนผสมของปูนแต่ละครั้งอาจต่างกันบ้าง แต่ก็เป็นเนื้อที่ถูกต้องด้วยกันทั้งนั้น นั่นคือพระสมเด็จฯหนึ่งแม่พิมพ์มีเนื้อหลายอย่างได้ หมายความได้ด้วยว่า ถ้าดูแล้วว่าพิมพ์ถูกต้อง เนื้อจะถูกต้องไปด้วย ถ้ามีข้อสงสัยอะไรก็ตามในการพิจารณาเรื่องเนื้อ ตัดสินด้วย "พิมพ์" ย้อนกลับไปอีกรอบ ถ้าพิมพ์ถูกต้องเนื้อจะถูกต้องด้วย (เป็นเรื่องที่ไม่เคยคาดคิดว่า ปัญหาการพิจารณาเรื่องเนื้อที่ค้างคาอยู่ คิดไม่ตก ตัดสินได้ด้วยพิมพ์ที่ถูกต้อง) ในทางตรงกันข้าม ถึงจะหาวิธีพิจารณาเรื่องเนื้อต่างๆนานา แต่ถ้าพิมพ์ไม่ถูกต้องแล้ว การพิจารณาเรื่องเนื้อก็ไร้ผล ------------------------------------------------------------------------------------------ พระแท้องค์จริงเป็นต้นตอหรือจุดกำเนิด"ข้อมูลทุกสิ่งทุกอย่าง" การพิจารณาและการรับรองที่ยึดอยู่กับข้อมูลที่ได้จากพระแท้องค์จริง รวมทั้งรูปภาพและศิลปการออกแบบเป็นสิ่งดีที่สุด ข้อมูลจริงถึงจะทำให้ได้พระจริง