รูปพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์ทรงพระประธานแม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ"เบญจภาคี" เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๘๑ ๗๙ ๖๓ ๑๓๗ ๑๐๑ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๙๕ ๙๓ ๗๗ ๑๕๑ ๑๑๕ --------- Tip สำหรับผู้เริ่มศึกษาพระสมเด็จฯ ------ (จากหนังสือพระสมเด็จฯ ของตรียัมปวาย) ------- สัณฐานมิติ (ของพิมพ์ทรงพระประธาน) มิใช่การแสดงตัวเลขที่แน่นอน แต่โดยประมาณเกณฑ์เฉลี่ย เพื่อใช้กำหนดเป็นแนวทางกว้างๆ เท่านั้น ดังนี้ ก) ความกว้าง (กรอบล่าง) ประมาณ ๒.๓๐ - ๒.๖๐ ซม. ข) ความสูง (แนวดิ่ง) ประมาณ ๓.๔๐ - ๓.๖๐ ซม. ค) ความหนา (ขอบ) ประมาณ ๐.๔๐ - ๐.๖๕ ซม. --------------- ข้อสังเกตเพิ่มเติม ---- ขนาดที่ต่างกันทั้งความกว้างและความสูงนี้มีสาเหตุ ๓ อย่างดังนี้ (๑)ถ้าตัดขอบห่างเส้นซุ้ม ความกว้างและความสูงจะมากขึ้น ถ้าตัดขอบชิดเส้นซุ้ม ความกว้างหรือความสูงจะลดลง (๒)การหดตัวของปูน ถ้าปูนที่ผสมแล้วอยู่ในสภาพค่อนไปทางเหลว เมื่อใช้กดลงไปในพิมพ์จะแห้งหดตัวมากกว่าใช้ปูนที่หมาด การหดตัวจากสาเหตุนี้ต่างกันไม่มาก (๓)ความต่างกันของขนาดที่มีนัยสำคัญคือ ขนาดของแม่พิมพ์(ตัวแม่พิมพ์)มีความกว้างหรือความสูงของซุ้มไม่เท่ากัน จึงได้พระพิมพ์ใหญ่หลายขนาด ต่างกัน ๑ - ๓ มิลลิเมตร พระสมเด็จพิมพ์ทรงอื่นๆมีหลายขนาดเหมือนกัน ---- ถ้าพิจารณาพระสมเด็จพิมพ์ใหญ่จากขนาด จะแบ่งเป็นกลุ่มขนาดเล็ก กลุ่มขนาดกลาง กลุ่มขนาดใหญ่ แต่ละกลุ่มมีหลายแม่พิมพ์(แต่ละแม่พิมพ์มีรูปร่างของบางส่วนในพิมพ์ต่างกันบ้างไม่มากก็น้อย) ในหนังสือพระสมเด็จฯ ของตรียัมปวายใช้คำว่า แบบพิมพ์ย่อม แบบพิมพ์สันทัด แบบพิมพ์เขื่อง (เคยเห็นพระที่มีขนาดใหญ่และเล็กกว่าปกติทั่วไป แต่พบน้อยมาก) ถ้าเปรียบกับเสื้อสำเร็จรูปคือขนาด S M L ---- สำหรับพิมพ์ใหญ่ที่สังเกตได้ไม่ยากคือ องค์เสี่ยดมเป็นรูปทรง(๓มิติ)หรือเป็นโมเดลหนึ่ง (เคยเห็น ๓ ขนาด) รูปทรงขององค์ลุงพุฒเป็นอีกโมเดลหนึ่ง (เคยเห็น ๓ ขนาดเหมือนกัน) ---- สิ่งที่ใช้เปรียบเทียบขนาดได้อีกอย่างหนึ่งคือขนาดของซุ้ม ซึ่งมีความแปรเปลี่ยนน้อย ---- ถ้าพิจารณาให้ละเอียดมากขึ้น ยกตัวอย่างเช่นเสื้อสำเร็จรูปขนาด M แม้จะมีขนาดเดียวกันแต่มีหลายโมเดล(รูปทรง) แต่ละโมเดลมีรายละเอียดต่างกัน เช่น กระเป๋าหนึ่งใบ/สองใบ ตะเข็บเดี่ยว/ตะเข็บคู่ เอวตรง/เอวรัดรูป เป็นต้น พระสมเด็จก็เหมือนกัน ขนาดเดียวกันแต่มีหลายแม่พิมพ์(คือหลายรูปทรง) ควรสังเกต(จากรูปภาพก็ได้)ว่า แต่ละแม่พิมพ์มีอะไรต่างกัน อะไรเป็นจุดเด่นหรือจำได้ง่ายของแม่พิมพ์นั้นๆ เช่นมีเส้นใต้ตัก เป็นข้อมูลที่มีประโยชน์ จำได้มากยิ่งดี ---- เสื้อสำเร็จรูปทุกโมเดล(รูปทรง)มีหลายขนาด แต่พระสมเด็จมีเพียงบางรูปทรงที่มีหลายขนาด สันนิษฐานว่า รูปทรงที่ถูกเลือกทำหลายขนาดอาจเป็นเพราะมีความงามและประทับใจเป็นพิเศษ ---- สรุปว่า (๑)พระสมเด็จขนาดเดียวกันมีหลายรูปทรงหรือแม่พิมพ์และมีศิลปของหลวงวิจารณ์เจียรนัยเช่นเดียวกัน (๒)บางรูปทรงมีขนาดเดียว บางรูปทรงมีหลายขนาด การที่จะพิจารณาพระสมเด็จสององค์ที่มีขนาดต่างกันว่าเป็นรูปทรงเดียวกัน ต้องใช้ความสังเกตและฝึกฝนมาพอควร ---- เหตุฉะนี้ พระสมเด็จที่มีรูปทรงเดียวกันแต่มีขนาดต่างกัน ไม่จำเป็นว่าจะต้องเป็นพระปลอมเสมอไป ต้องพิจารณาอย่างอื่นประกอบด้วย -- เป็นเรื่องดีที่จะได้พบพระแท้มากขึ้น ---- พระสมเด็จที่มีรูปทรงเดียวกันแต่มีหลายขนาดคือลักษณะอย่างหนึ่งของงานหลวงวิจารณ์เจียรนัย ซึ่งไม่มีของใครเหมือน ล้ำหน้าคนทำแม่พิมพ์ทั้งปวง พูดว่าเป็นเอกลักษณ์ก็ได้ (พระซุ้มกอ พระเม็ดขนุนมีหลายขนาดเหมือนกัน ศิลปสกุลช่างเดียวกันแต่คนละวัดคนละกรุ) ---- ขนาดในเรื่องของพระสมเด็จไม่ใช่มีแต่ความกว้าง ความสูงและความหนาเท่านั้น ต้องดูขนาดของแต่ละส่วนในพิมพ์ด้วย ซึ่งให้ประโยชน์มากถึงขั้นคัดออก หรือพิจารณาต่อ เรื่องของขนาดไม่ใช่เรื่องปลายแถว แต่เป็นระดับหัวแถว ที่ถูกมองข้ามมานานแสนนาน ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ในเรื่องพระสมเด็จวัดระฆังฯ คนที่รู้ทุกสิ่งทุกอย่างทั้งหมดร้อยเปอร์เซ็นต์อาจจะไม่มี แต่คนที่รู้มากที่สุดต้องมี