พระนางพญาถูกทาเคลือบด้วยของเหลวสีดำชนิดหนึ่ง ติดกับเนื้อพระแน่นมาก จากหนังสือพระนางพญา ของตรียัมปวาย พิมพ์สังฆาฏิ - ส่วนโค้งของไรพระศกและพระกรรณตรงข้างแก้มแตะกัน ทำให้ดูคล้ายไรพระศกแตกปลาย (ข้อสังเกตเพิ่มเติม - รอยแยกออกจากกันของพระกรรณกับไรพระศกด้านขวาองค์พระไม่ค่อยชัดเจน บางองค์เห็นเป็นเส้นเล็กๆ ต้องใช้กล้องกำลังขยายพอเหมาะส่องจึงเห็น (๑๐X - ๑๕X) รอยแยกของพระกรรณกับไรพระศกจะเริ่มจากตข้างแก้มตรงจุดที่แตะกัน และลงไปจรดบ่า) พระสมเด็จฯ องค์นี้กดพิมพ์ได้ชัดเจนมาก (พระพิมพ์เกศบัวตูมแม่พิมพ์เดียวกันอยู่ในหนังสือ"เบญจภาคี" เล่มใหญ่ปกแข็งหน้า ๒๓๓ เล่มเล็กปกอ่อนหน้า ๒๔๗) Phra nangphya wat nangphya pim sangkati. Phra somdej wat rakang pim gedbuatoom (prasomdet). Phra kamphaeng sumkor pim glang. -----Tip สำหรับผู้เริ่มศึกษาพระสมเด็จฯ -- จากหนังสือพระสมเด็จฯ ของตรียัมปวาย --พิมพ์ทรงเกศบัวตูม : (ก) มูลสูตร(พื้นฐาน fundamental)สัญญลักขณ์ทางพิมพ์ทรง - เป็นอีกพิมพ์ทรงหนึ่งซึ่งบางแบบพิมพ์งดงามที่สุดและมีปรากฏน้อยมาก ลักษณะโดยทั่วไปอยู่ในระหว่าง"พิมพ์ทรงเจดีย์" "พิมพ์ทรงฐานแซม" และ "พิมพ์ทรงสังฆาฏิ" ความงามของพิมพ์ทรงนี้มิได้มาจากความผึ่งผงาดเช่นพิมพ์ทรงพระประธาน หรือความนูนเด่นเน้นพุทธลักษณะเช่นพิมพ์ทรงเจดีย์ หรือความโปร่งบางและเกร็งแกร่งเช่นพิมพ์ทรงฐานแซม แต่หากมีความสง่างามกระทัดรัดในลักษณะเฉพาะตัวเป็นพิเศษ กอปรด้วยพุทธลักษณะหลายแบบผสมกันแล้วกลั่นกรองออกมาเป็นพุทธศิลปอีกแบบหนึ่ง พุทธลักษณะพิเศษของพิมพ์ทรงนี้ คือ พระเกศ จึงเรียกว่า"พิมพ์ทรงเกศบัวตูม" เนื่องด้วยพระเกศตุ้มและกอปรด้วยปางขัดสมาธิเพชรและพุทธลักษณะหนักแน่นขึงขัง จึงทำให้เห็นเค้า"พทธศิลป"ว่าเป็นอิทธิพลของ"สกุลช่างเชียงแสนยุคต้น" โดยแน่ชัด (ข้อสังเกตเพิ่มเติม ๑.พระพิมพ์เกศบัวตูมมีปรากฏน้อย เข้าใจว่าสร้างจำนวนไม่มาก ข้อเขียนบทความและรูปภาพมีน้อยด้วย ข้อมูลมีมากในหนังสือพระสมเด็จฯ ของตรียัมปวาย ๒.มีผู้ชำนาญเรื่องพระสมเด็จฯ ท่านหนึ่งเขียนลงในนิตยสารพระเครื่องฉบับหนึ่งว่า พระพิมพ์เกศบัวตูมเป็นพระสมเด็จฯที่ออกแบบได้สวยงามที่สุด) (ข)ลักษณะที่ทำให้มีชื่อเรียกว่าพิมพ์เกศบัวตูม - พระเกศ มีลักษณะต่างๆ ๓ แบบ คือ ๑.แบบตุ้ม เป็นพระเกศแบบพิเศษที่แตกต่างกว่าพิมพ์ทรงใดๆ ทั้งสิ้น สัณฐานเขื่องเป็นต่อมตุ้ม ส่วนโคนเขื่องมาก ช่วงสั้นและทู่เช่นเดียวกับพระพุทธรูปเชียงแสนยุคต้นทุกประการ ๒.แบบจิ่ม สัณฐานจิ่มสั้นและย่อมเยากว่าแบบแรกมาก เป็นแบบที่ปรากฏเป็นมาตรฐานทั่วไป และ ๓.แบบเรียว ทรวดทรงสัณฐานทำนองเดียวกับแบบปลีของพิมพ์ทรงเจดีย์ แต่ช่วงสั้นกว่าเล็กน้อย และมักเป็นคดกริชด้วย เป็นพระเกศของแบบพิมพ์เกศบัวเรียว (ข้อสังเกตเพิ่มเติม - แบบที่ ๒ หรือแบบจิ่ม เป็นพระที่สร้างจำนวนมาก พบเห็นมากกว่าแบบอื่น จึงเป็นพระเกศมาตรฐานทั่วไป) (ค)การจำแนกแบบพิมพ์ มี ๕ แบบพิมพ์ ได้แก่ แบบพิมพ์เขื่อง แบบพิมพ์โปร่ง แบบพิมพ์สันทัด แบบพิมพ์ย่อม และแบบพิมพ์เกศบัวเรียว (ข้อสังเกตเพิ่มเติมและสำคัญมากในการศึกษาพระสมเด็จฯ - การจำแนกนี้ทำให้รู้ว่ามีพระพิมพ์เกศบัวตูมมีหลายขนาด ใหญ่ - กลาง - เล็ก ________ ***ไม่ว่าจะเป็นพระสมเด็จฯ พิมพ์ทรงใดก็ตาม ถ้าไม่ศึกษา พิจารณาและตรวจสอบในเรื่องของ"ขนาด" เปรียบได้กับว่า ความก้าวหน้าในการศึกษาหยุดชะงัก(ถึงกับดูไม่เป็น ตัดสินไม่ได้) หมุนวนอยู่ในวังน้ำวน*** _________ ) (ง)บางลักษณะในเรื่อง"พุทธลักษณะ"ที่ควรสังเกต ๑.พระกรรณเบื้องขวาสูงกว่าเบื้องซ้าย ๒.ลำพระพาหา (แขน) เบื้องซ้ายเรียวเล็กกว่าเบื้องขวา ๓.เส้นขีดแซมบน คือ นิสีทนะ จะปรากฏเสมอทุกแบบพิมพ์ ถือว่าเป็นสัญญลักขณ์ประจำของพิมพ์ทรงนี้ โดยทั่วไปไม่คมชัดเท่าของพิมพ์ทรงฐานแซม แต่คล้ายแบบแซม(มีเส้นแซม)ของพิมพ์ทรงพระประธานมาก คือ อยู่ชิดขอบล่างของพระเพลา(ตัก)มาก ๔.ผิวพื้นผนังคูหาค่อนข้างราบเรียบ พื้นผนังไม่เอียงสอบเข้าหาองค์พระปฏิมา (ข้อสังเกตเพิ่มเติม - ลักษณะต่างๆ เหล่านี้"ไม่ใช่ตำหนิ" เป็นลักษณะที่เกิดจากความตั้งใจของผู้ออกแบบและทำแม่พิมพ์) -------------------------- ครั้งที่สอง -- การแสดงโฆษณา เมื่อถึงเวลาหนึ่งก็จะถูกลบออกไป ถ้าคิดว่าส่วนไหน(ประโยคไหน)จะเป็นประโยชน์ควรจดเอาไว้ คงไม่มีใครเขียนข้อมูลจากการปฏิบัติจริงให้อ่านอย่างนี้อีก(ไม่เห็นเค้าหรือแววว่าจะมี) ข้อมูลบางอย่างกว่าจะพบใช้เวลาถึง ๒๐ ปี ตัวหนังสือชัดเจน ทำให้เข้าใจได้ตรงประเด็น และหนักแน่นกว่าคำพูดคำบรรยาย โดยทั่วไปก่อนการเขียนจะมีการคิด ไตร่ตรองและตรวจสอบมากกว่าการพูด เขียนไปคิดไปสามารถทำได้ พูดไปคิดไปทำไม่ได้ ------------------------------------------------------------------------------- พระสมเด็จวัดระฆังฯและบางขุนพรหมแท้มีรูปทรงและสัดส่วนสวยงามทุกมิติ ไม่ขี้เหร่ ถ้าได้แขวนพระสมเด็จฯแท้จะมีความภาคภูมิใจ มีพระเครื่องเพียงสองชนิดที่ได้รับยกย่องในเรื่องศิลปการออกแบบที่งดงามยิ่งได้แก่ พระกำแพง ลีลา เม็ดขนุน และพระสมเด็จฯ