ประเพณีกินข้าวใหม่ของชาวม้ง
ชาวไทยภูเขาเผ่าม้ง จัดงานประเพณีกินข้าวใหม่ ดื่มเหล้าเขาวัว สืบสานวัฒนธรรมของชาวม้ง โดยระบุว่าเป็นประเพณีที่เป็นการเล่าขานกันว่า ข้าวที่ปลูกเริ่มออกผลผลิตแล้วและถือเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต พร้อมกับให้การปลูกข้าวในปีต่อไปเจริญงอกงาม ชาวไทยภูเขาเผ่าม้งปลูกข้าวในช่วงฤดูฝนได้ออกผลผลิตและทำการเก็บเกี่ยวแล้วและจะต้องมีการเชิญผู้ที่ชาวม้งเคารพรักนับถือไปร่วมการสืบสานประเพณีกินข้าวใหม่ของม้ง เป็นประเพณีที่สืบทอดกันมาตั้งแต่สมัยรุ่นทวด รุ่นปู่ ซึ่งม้งจะมีความเชื่อว่าจะต้องเลี้ยงผีปู่ ผีย่า เพราะช่วงเวลาในหนึ่งรอบปีหรือในหนึ่งปีที่ผ่านมานั้นผีปู่ ผีย่า ได้ดูแลครอบครัวของแต่ละครอบครัวเป็นอย่างดี

ดังนั้นจึงมีการปลูกข้าวใหม่เพื่อจะเซ่นบูชาผีปู่ ผีย่ากับเจ้าที่ทุกตน ซึ่งการกินข้าวใหม่จะทำกันในเดือนตุลาคมของทุกปี ข้าวใหม่คือข้าวที่ปลูกขึ้นมาเพื่อที่จะเซ่นถวายให้กับผีปู่ ผีย่า แล้วสุกในระหว่างเดือนกันยายนถึงต้นเดือนตุลาคม แล้วจะต้องเก็บเกี่ยวโดยเคียวเกี่ยวข้าวที่มีขนาดเล็ก เพราะเคี่ยวที่ใช้เกี่ยวนั้นสามารถที่จะเกี่ยวต้นข้าวได้เพียง 3-4 ต้นเท่านั้น จะเริ่มเกี่ยวได้เมื่อรวงข้าวสุกแต่ยังไม่เหลืองมาก ต้องเกี่ยวตอนที่รวงข้าวมีสีเขียวปนเหลือง เมื่อเกี่ยวเสร็จก็จะนำมานวดให้ข้าวเปลือกหลุดออกโดยไม่ต้องตากให้แห้ง นำข้าวเปลือกที่นวดเรียบร้อยแล้วมาคั่วให้เม็ดข้าวแข็งและเปลือกข้าวแห้ง เพื่อให้สะดวกในการตำข้าว

ในอดีตนั้นนิยมการตำข้าวด้วยครกกระเดื่อง เมื่อตำเสร็จเรียบร้อยนำข้าวมาหุงเพื่อเซ่นไหว้ผีปู่ ผีย่า ซึ่งในการทำพิธีเซ่นผีนั้น สามารถทำโดยการนำไก่ตัวผู้มาเซ่นไหว้ตรงผีประตูก่อนโดยการนำไก่ที่ต้มทั้งตัวมาประกอบพิธีซึ่งตำแหน่งที่จะต้องเซ่นไหว้มี 5 แห่งได้แก่ สื่อก๋าง ดั้งขอจุ๊บ ดั้งขอจุด ดั้งขอจ่อง ดั้งจี้ดั้ง ขณะทำพิธีต้องสวดบทสวดเพื่อที่บอกให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่นับถือได้รับรู้และเข้ามาทานก่อน เมื่อทำพิธีเสร็จคนในบ้านถึงจะสามารถทานต่อได้

ซึ่งพิธีกินข้าวใหม่นั้นได้สืบทอด มานานหลายชั่วอายุคน ในช่วงข้าวใหม่ออกผลผลิตในช่วงที่เรียกว่าปลายฝน ต้นหนาวปลายเดือนตุลาคม - ต้นเดือนพฤศจิกายนของทุก ๆ ปี โดยผู้นำชาวม้งจะมีการนำข้าวใหม่ไปเชิญผู้ที่เคารพนับถือในท้องถิ่นหลายๆท่านเพื่อให้ไปร่วมงานประเพณีดังกล่าว

การสืบสานวัฒนธรรรมของชาวม้งจะดำเนินการเป็นประจำทุกปี หลังการเก็บเกี่ยวข้าวใหม่ ทั้งนี้เพื่อเป็นสิริมงคลและเพื่อให้การทำนาข้าวในปีต่อ ๆ ไปดีและมีผลผลิตผลงอกงามขึ้นเรื่อย ๆ ส่วนการดื่มเหล้าเขาวัวนั้นก็เพื่อให้ผู้ชายชาวม้งได้มีโอกาสพบปะสังสรรค์กันหลังฤดูเก็บเกี่ยวและข้าวใหม่เริ่มออก การกินข้าวใหม่จะมีกับข้าว เช่น น่องไก่ หมู เป็ด ประกอบการกินเพื่อเพิ่มความอร่อย จากนั้นก็จะมีการดื่มเหล้าเขาวัว ซึ่งการดื่มเหล้าเขาวัวนั้นตามประเพณีจะทำควบคู่กับกินข้าวใหม่ จะดื่ม 4 รอบ รอบแรกหมายถึงการร่วมโต๊ะ รอบสองเจ้าภาพแสดงการต้อนรับ รอบที่ 3 เข้าสู่ประเพณี รอบที่ 4 หมายถึงการผูกสัมพันธ์ไมตรีอันลึกซึ้ง โดยเจ้าภาพจะเป็นผู้รินเหล้าให้แขกดื่ม ชาวม้ง ถือว่าข้าวคืออาหารหลักในการดำรงชีวิต จึงมีการจัดประเพณีขึ้นเพื่อเรียกขวัญข้าวและเซ่นไหว้ขอบคุณบรรพบุรุษผู้ล่วงลับ รวมทั้งเทวดาเจ้าที่เจ้าทางเพื่อปกป้องให้ลูกหลานอยู่เย็นเป็นสุขและปกปักรักษาพืชพันธุ์ที่ปลูกในรอบปีให้มีความอุดมสมบรูณ์ การกินข้าวใหม่นั้นจะมีการกินน่องไก่ เพื่อเสี่ยงทายโชคชะตาอีกด้วยเพื่อทำนายถึงความเป็นอยู่ของครอบครัวและพืชผลในปีต่อไป ส่วนผู้หญิงจะไม่ดื่มเหล้า ข้าวใหม่ที่นำมากินนั้นจะมีการเลือกข้าวที่ยังมีน้ำนมประมาณ 20 % เก็บเกี่ยวพอประมาณเพื่อรับแขกที่มากินข้าวใหม่ ซึ่งต้องเป็นข้าวจากที่นาของตัวเอง