พระนิรัย ตราย รุ่นเจริญลาภ เจริญยศวัดถ้ำบาดาล สระบุรี 2553

"พระนิรันตราย" ซึ่งทุกวันนี้ประดิษฐาน ณ หอพระสุลาลัยพิมาน พระบรมมหาราชวัง เป็นพระปางสมาธิ นั่งขัดสมาธิเพชร พุทธศิลปะแบบทวารวดี หล่อด้วยทองคำเนื้อหก น้ำหนัก 7 ตำลึง 11 สลึง หน้าตัก 3 นิ้ว สูง 4 นิ้ว โดยองค์นอก ซึ่งสร้างสวมครอบไว้อีกชั้นหนึ่ง เป็นพระพุทธรูปเนื้อทองคำ นั่งขัดสมาธิเพชรเช่นเดียวกัน แต่มีแบบอย่างพุทธลักษณะและครองผ้าอย่างธรรมยุต ซึ่งเป็นแบบพระพุทธรูปสร้างในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

ตามประวัติเล่าว่า พ.ศ.2399 กำนันอิน ชาวเมืองปราจีนบุรี กับนายยัง บุตรชาย ขุดพบองค์พระเนื้อทองคำบริเวณชายดงศรีมหาโพธิ ได้นำไปมอบให้พระเกรียงไกรกระบวนยุทธ์ ปลัดเมืองฉะเชิงเทรา นำขึ้นถวายพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในวันพระฤกษ์เฉลิมพระราชมณเฑียรสีตลาภิรมย์ ซึ่งก็ทรงพระกรุณาพระราชทานเงิน 7 ชั่ง (560 บาท) เป็นรางวัล โปรดว่า สองพ่อลูกมีกตัญญูต่อพระพุทธศาสนาและพระเจ้าแผ่นดิน ขุดได้พระทองคำแล้วไม่ทำลาย หรือซื้อขายเป็นประโยชน์ส่วนตัว ยังมีน้ำใจนำมาทูลเกล้าฯ ถวาย แล้วโปรดให้ช่างทำฐานเงินกะไหล่ทองประดิษฐานไว้ ก่อนให้อัญเชิญประดิษฐานในหอพระ พระอภิเนาว์นิเวศน์ รวมกับพระพุทธรูปสำคัญอีก 7 องค์

พระพุทธรูปทองคำประดิษฐานในหอพระในพระอภิเนาว์นิเวศน์นานเพียงใดไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด แต่ในหนังสือตำนานพระพุทธรูปสำคัญ พระนิพนธ์สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ บันทึกไว้ว่า เมื่อ พ.ศ.2403 พระพุทธรูปองค์นี้ประดิษฐานอยู่ในหอเสถียรธรรมปริตร รอดพ้นจากผู้ร้าย ซึ่งเข้าไปขโมยพระพุทธรูปในหอนั้น จึงมีพระราชดำริว่า คลาดแคล้วถึง 2 ครั้ง เป็นอัศจรรย์ พระราชทานนามพระพุทธรูปว่า "พระนิรันตราย" โปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพนักงานหล่อพระพุทธรูปนั่งขัดสมาธิเพชร ต้องตามพุทธลักษณะ หน้าตัก 5 นิ้วกึ่ง สวมพระพุทธรูปนิรันตรายไว้อีกชั้นหนึ่ง และเรียกนามรวมกันมาจนถึงทุกวันนี้ว่า "พระนิรันตราย"

ครั้นเมื่อพระสงฆ์คณะธรรมยุติกนิกาย ซึ่งทรงสถาปนาขึ้น แพร่หลายและมีพระอารามมากขึ้น ปีมะโรง พ.ศ.2411 ทรงโปรดให้ช่างหล่อพระพุทธรูปพิมพ์เดียวกับพระพุทธรูป ซึ่งสวมพระนิรันตรายด้วยทองเหลืองกะไหล่ทอง เบื้องหลังมีเรือนแก้วเป็นพุ่มพระมหาโพธิ์ มีอักษรขอมจำหลักลงในวงกลีบบัวเบื้องหน้า 9 เบื้องหลัง 9 พระคุณนามแสดงพระพุทธคุณ ยอดเรือนแก้วมีรูปพระมหามงกุฎตั้งติดอยู่กับฐานชั้นล่างของฐานพระ ซึ่งเป็นที่สำหรับสรงน้ำพระ ก่อเป็นรูปศีรษะโค เป็นที่หมายพระโคตร ซึ่งเป็นโคตมะ

พระพุทธรูป ซึ่งทรงหล่อใหม่นี้มีจำนวน 18 องค์ เท่ากับจำนวนปีที่เสด็จดำรงสิริราชสมบัติ เพื่อพระราชทานเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์สำคัญประจำพระอารามนั้นๆ พระราชทานนามพระพุทธรูปว่า พระนิรันตรายเช่นกัน แต่ยังมิทันได้กะไหล่ทองก็เสด็จสวรรคต พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 โปรดเกล้าฯ ให้ช่างกะไหล่ทองจนแล้วเสร็จทั้ง 18 องค์ พระราชทานไปตามวัดคณะธรรมยุตตามพระราชประสงค์ของพระบรมราชชนก

ต่อมา พ.ศ.2468 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงมีพระราชปรารภว่า เสวยราชย์มาเท่ากับรัชกาลที่ 2 โปรดให้ช่างหล่อพระพุทธรูปนั่งสมาธิกะไหล่ทองรวม 16 องค์ ขนานนามว่า "พระนิโรคันตราย" มีรูปนาคแปลงเป็นมนุษย์ เชิญฉัตรกั้นพระรูปหนึ่ง เชิญพัดโบกรูปหนึ่ง อยู่สองข้าง ข้างละรูป ถวายพระมหานิกาย 15 องค์ เก็บไว้กับพระนิรันตรายในพระบรมมหาราชวังองค์หนึ่ง